“Mám, páp, kijk mij gaan!” Zwaaiend fietst mijn dochter rond de dorpsspeeltuin. Scheef hangt ze. En ze trapt ongelijk. Mijn handen jeuken. Zal ik naar haar toe rennen en de fiets vasthouden voor stabiliteit? Ik kijk mijn vrouw aan en zie dat ze hetzelfde denkt. We knikken elkaar toe; nee, wie wil ontwikkelen heeft immers ruimte en vertrouwen nodig. Ruimte om te bewegen in de gewenste richting en vertrouwen om van fouten te kunnen leren?
Volgens mij geldt dit voor zowel kinderen als voor volwassenen in hun werk. Ook zíj hebben ruimte nodig om hun werk goed te kunnen doen en goed voor zichzelf en de omgeving te zorgen. En ruimte om te vallen of de juiste koers te vinden.
Gezondheid staat centraal in IZA
Daarom raakt het Integraal Zorgakkoord (IZA) mij. In het akkoord hebben het ministerie van VWS en de zorg afspraken gemaakt om de zorg voor de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Gezondheid staat er centraal in plaats van ziekte, maar ook effectieve zorg en samen met de patiënt of cliënt. Bovendien is een goede werkomgeving voor professionals een speerpunt. Veranderen van koers dus.
De interessante vraag is: welke ruimte wordt er gegeven om van koers te veranderen? Welk vertrouwen wordt gegeven om in de praktijk van koers te veranderen? Zorgprofessionals en burgers hebben namelijk ruimte nodig om te kunnen ontwikkelen en te veranderen van koers.
Voorbeelden veranderde koers
Om beperkte capaciteit in mensen en middelen goed in te kunnen blijven zetten, is meer nodig dan goede afspraken. Ook de wil van de burger doet ertoe. Op landelijk niveau heeft Top Sector Life Sciences & Health, oftewel Health-Holland, daarom een missie geformuleerd. In 2040 zullen alle Nederlanders minimaal vijf jaar langer in goede gezondheid leven, terwijl de gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30 procent is afgenomen. Hoe krijg je dit werkend? De organisatie werkt samen met publieke en private partijen aan vier onderliggende missies. Die dragen op hun beurt bij door veranderingen in leefstijl en leefomgeving, de juiste zorg (en gezondheid) op de juiste plek en betere perspectieven voor mensen met chronische ziekten, levenslange beperkingen en dementie.
Op regionaal niveau hebben wij ook dagelijks te maken met gezondheid als speerpunt, zoals in het programma Stevenshof Vitaal. Hier zetten bewoners en organisaties zich samen in voor een gezonde en sociale wijk. Of het programma Healthy Hillegom. Samen met burgers, ondernemers, scholen, horeca, zorgverleners, werkgevers en de gemeente werkt deze beweging samen om meer gezonde opties aan te bieden in de gemeenschap. Ook onze eigen Alliantie Positieve Gezondheid Zuid-Holland Noord past in het rijtje van regionale voorbeelden die de verandering in beweging zetten.
Er gebeurt dus van alles op landelijk en regionaal niveau waardoor de koers verandert. Enerzijds doordat er afspraken en doelstellingen worden geformuleerd en anderzijds doordat de verandering in praktijk wordt gebracht.
Duurzaam nieuwe koers voortzetten
Even terug naar de metafoor van de fietsende dochter: Hoe krijg je die koers echt duurzaam van de grond binnen de eerste lijn? The Kings Fund publiceerde in augustus 2022 het rapport How to make change happen in general practice, een wetenschappelijke studie naar veranderingen in de zorg. Er blijken, vrij vertaald, vier dingen belangrijk:
1. Veranderingen werken het beste wanneer ze vanuit de basis of praktijk worden ingevoerd;
2. Financiële prikkels en doelen kunnen de prioriteiten verstoren;
3. De ´zachte´ kant is belangrijk;
4. Mensen hebben ruimte nodig om verandering in beweging te zetten.
Die vierde liegt er niet om. Mensen hebben ruimte nodig om verandering in beweging te zetten. Om beperkte capaciteit in mensen en middelen goed in te kunnen blijven zetten, is werkelijk meer nodig dan goede afspraken. Sterker nog: juist eigen regie, wil en ruimte om veranderingen zelf in beweging te zetten zijn cruciaal. Van burgers en van professionals.
Zo leerden we immers allemaal fietsen? Langzaam, scheef en ongelijk trappend. Een ouder rende achter ons aan voor extra stabiliteit. Soms gaf die de ruimte om te vallen, maar meestal bleef je fietsen. Laten we deze aanpak blijven hanteren.
Maurits Hesselmans, directeur-bestuurder REOS (ROS)
mhesselmans@reos.nl